جستاری بر شناخت ویژگی های ساختار کالبدی- فضایی بافت و معماری مساکن روستايی (مورد پژوهی؛ روستای پاقلعه - شهرستان رامیان)

•   آرشیو : پاییز 1403
•   کد پذیرش : 1468
•   موضوع : معماری
• نویسنده/گان : | حمیدرضا رزمی، ثریا فیروزی جهانتیغ
•   زبان : فارسی
•   نوع مقاله : پژوهشی
•   چکیده مقاله به فارسی : ﻣﻌﻤﺎري روﺳﺘﺎﻳﻲ اﻳﺮان ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻛﺎرﻛﺮدي و ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﺑﻪ ﻧﻴﺎزﻫﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎي ﻣﺮدﻣﻲ، ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪي و ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ، ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي ﻫﻤﮕﻦ و ﻣﺘﺸﻜﻞ ﺑﺎ ﻫﻮﻳﺖ ﻛﺎﻟﺒﺪي ﺧﺎص را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ ﺗﺠﻠّﻲ ﮔﺎه ارﺗﺒﺎﻃﺎت و ﻛﺎرﻛﺮد ﻫﺎ و ﻧﻘﺶ ﭼﻨﺪ ﻋﻤﻠﻜﺮدي ﻓﻀﺎﻫﺎ اﺳﺖ. ﻃﺮح، ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي و ﺷﻴﻮه ﺳﺎﺧﺖ ﻣﺴﻜﻦ روﺳﺘﺎﻳﻲ، اﺑﻌﺎد، ﺗﻨﺎﺳﺒﺎت، ﻣﻘﻴﺎس و اﻧﻄﺒﺎق ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ درون و ﺑﻴﺮون واﺣﺪ ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ ﻫﻤﻪ و ﻫﻤﻪ از ﻣﻴﺰان ﺗﺄﺛﻴﺮ و ﺗﻘﻮﻳﺖ رواﺑﻂ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﺎ اﻣﻜﺎﻧﺎت و ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺤﻴﻂ ﻃﺒﻴﻌﻲ و اﻟﺰاﻣﺎﺗﻲ ﺣﻜﺎﻳﺖ دارد ﻛﻪ ﺑﺼﻮرت ﺗﺠﺮﺑﻲ و در ﻃﻮل زﻣﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺻﻮل، ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ و ﻛﻤﻴﺖ ﻫﺎﻳﻲ در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻓﻀﺎﻳﻲ ﻣﺴﻜﻦ ﺑﺮوز ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ. روﺳﺘﺎي پاقلعه نیز از اﻳﻦ ﻗﺎﻋﺪه ﻣﺴﺘﺜﻨﻲ ﻧﻴﺴﺖ و ﻛﻠﻴﺖ آن ﻣﺘﺸﻜﻞ از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﺟﺰاﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ راﺑﻄﻪ اي ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﻴﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎ، رﻓﺘﺎرﻫﺎ و ﻛﺎﻟﺒﺪ روﺳﺘﺎ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي اﻧﺴﺠﺎم ﻳﺎﻓﺘﻪ ادراك ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ. هدف از انجام پژوهش حاضر، شناخت ویژگی‌ها و اصول شکل گیری و عناصر مختلف فضایی- کالبدی شکل دهندة گونه مسکن روستایی در روستای پاقلعه شهرستان رامیان و استخراج عناصر کارآمد آن است تا علاوه بر دریافت صحیح مفاهیم و اصول سازمان یافتة مسکن در منطقة مورد مطالعه، بتواند بخشی از ویژگی های این عناصر و دلایل وجودی آنها را ثبت کند. پژوهش حاضر به لحاظ متدلوژی از نوع تحقیق توصیفی تحلیلی بوده و از نوع مطالعات میدانی تطبیقی است گردآوری داده‌ها به دو روش کتابخانه ای و پیمایشی صورت گرفته که به این ترتیب پاره‌ای از اطلاعات لازم نخست به صورت اسناد مکتوب گردآوری شد و سپس طی پیمایش میدانی به روستای پاقلعه نمونه های فراوانی گردآوری شد که شماری از آنها پس از نخستین بررسی های توصیفی طبقه بندی شدند. نتایج کلی پژوهش حاضر حاکی از آن است که مهمترین ویژگی ساختاری و تیپولوژی معماری بومی این روستا هماهنگی بافت و شکل گیری آن بر اساس زمین ساماندهی فضاهای گوناگون مسکن روستایی با توجه به معیشت خانواده عوامل اقلیمی و وضعیت اجتماعی فرهنگی مردم می‌باشد. که بدون توجه به هر یک از موارد فوق شکل گیری بافت و معماری روستا امکان پذیر نخواهد بود.
•   لیست منابع : [1] رزمی، ح ر، حسینی نژاد، ل، غلامی، م، 1401، گونه شناسی مسکن روستایی شهرستان گرگان بر پایه الگوهای بومی ساختاری-کالبدی (نمونه موردی: روستای زیارت)، فصلنامه معماری شناسی پاییز 1401 - شماره 24، صص 47 تا 62.
  [2] سرتیپی پور، م، 1388، حفاظت و احیای میراث معماری روستایی: ضرورت، راهکارها، فصلنامه مسکن و محیط روستا، شمارۀ 127، تهران، صص 13 -2.
  [3] کوششگران، ع، 1392، مرتبه شناسی معماری دوره سنت، درآمدی بر مرتبه شناسی معماری روستایی بر مبنای تبیین و نقد آرای کریستیان نوربرگ شولتز. مسکن و محیط روستا، شماره 143، تهران.
  [4] Buzrajmohri, Kh. Erfani, Z. Sadeghlou, T. (2018). “Architecture and design and its role in the quality of rural housing, Islamic and historical architecture and urban planning research conference in Iran”. (In persian)
  [5] حناچی، پ، کوششگران، ع، 1390، حفاظت توسعه در بافت های با ارزش روستایی، ناشر، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی.
  [6] اکرمي، غ، 1389، رازهاي معماري روستايي، فصلنامه مسکن و محيط روستا، ا نتشارات بنياد مسکن انقلاب اسلامي، تهران، شماره 131.
  [7] فاضل نیا، غ، کیانی، الف، خسروی، م، بندانی، م، 1390، بررسی انطباق الگوی بومی توسعه کالبدی- فیزیکی روستای تمبکاء شهرستان زابل با جهت حرکت طوفان های شن و ماسه، مجله مسکن و محیط روستا، شماره١36، صص 3-١6.
  [8] راهب، غ، 1394، واکاوی مفهوم «گونه» در مسکن بومی و تبیین رویکردی برای دسته بندی گونه های مسکن روستایی در ایران، مسکن و محیط روستا، شماره 150، تهران.
  [9] Azmi, A. Rahmani, H. Salehi, S. (2018). “Investigating the causes and effective factors in improving the quality of rural housing (case study: Oraman section of Sarvabad city)”, Journal of Rural Research and Planning, year 8, number 4. (In persian).
  [10] رزمی، ح ر، مرادی، ص، میرزاعی، م، 1396، واكاوي گونه‌ها و ساختارهاي معماري خانه هاي روستايي (مطالعه موردي: شهرستان علي آباد كتول)، فصلنامه پژوهش هاي نوين علوم جغرافيايي، معماري و شهرسازي، شماره هفتم، صص 37-51، تابستان 1396، 1396.
  [11] شفایی، م، مدنی، ر، 1390، تبیین روش تحقیق زمینه یابی در طراحی الگوي مسکن روستایی. نشریه آرمانشهر، 4(7)، صص 17-30.
  [12] ﺣﺎﺟﯽ اﺑﺮاﻫﯿﻢ زرﮔﺮ، الف، 1388، درآﻣﺪي ﺑﺮ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﻌﻤﺎري روﺳﺘﺎﯾﯽ اﯾﺮان، اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﺷﻬﯿﺪ ﺑﻬﺸﺘﯽ.
  [13] میرریاحی، س، مجیدی، ر، 139، شناخت فرایند شکل گیری کالبد روستای سنگان (شهرستان تهران)، فصلنامه علمی تخصصی-مسکن و محیط روستا، شماره 134، تهران: انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی.
  [14] رزمی، ح ر، غلامی، م، حسینی نژاد، ل، 1403، ﺟﺴﺘﺎري ﺑﺮ ﺷﻨﺎﺧﺖ وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﺎري ﻣﻌﻤﺎري مسکن روﺳﺘﺎﻳﻲ شهرستان گرگان (مطالعه موردی؛ روستای شاهکوه سفلی)، فصلنامه پژوهش هاي نوين علوم جغرافيايي، معماري و شهرسازي، سال پنجم، شماره چهل و ششم، بهار 1403، صص 112-81.
  [15] راهب، غ، 1393، گونه شناسی پهنه های شکل گیری مسکن در سکونتگاه های روستایی ایران در تعامل با عوامل محیطی. نشریه هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی 19 (4)، صص 100-87.
  [16] مرتضوي، م ح، 1385، نکات مهم در طراحي بافت و واحد ها، صفه، انتشارات دانشگاه شهيد بهشتي، شماره 42، بهار و تابستان 1385.
  [17] ﻓﺎﺗﺢ، م، دارﯾﻮش، ب، 1389، ﻣﻌﻤﺎري روﺳﺘﺎﯾﯽ 1-2، انتشارات ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ، ﺗﻬﺮان، دوم.
  [18] Ahmadi, Sh. (2020). “Investigating factors affecting rural biological settlements, sustainability, development and environment”, Vol 1, No. 1, pp. 29-50. (In persian)
  [19] Anabestani, A A. (2012). “Estimating the impact of rural housing patterns on cultural changes in the lives of villagers (case example: Binalud city)”, Geography and Environmental Planning Journal, Volume 26, Number 2, pp. 277-298. (In persian).
  [20] مهندسان مشاور نقش آوگون، 1394، طرح هادی روستای پاقلعه شهرستان رامیان، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان گلستان، 1394.
•   کلمات کلیدی به فارسی : روستا، مسکن روستایی، معماری روستایی، بافت روستایی، روستای پاقلعه.
•   چکیده مقاله به انگلیسی : In terms of the nature of functionality and response to the human needs of people's activities, production elements and the environment, the rural architecture of Iran forms a homogeneous group with a special physical identity that is a manifestation of order Tat and functions and the role of multi-functional spaces. The design, technology and construction method of rural housing, dimensions, scale and adaptation to the conditions inside and outside the housing unit all indicate the level of influence and strengthening of human relations with the possibilities and conditions of the natural environment which is experimental and over time In principle, standards and quantities have been found in the spatial structure of the dwelling. Pāqale village is not an exception to this rule and its whole is made up of a group of components that are understood in a coherent way with a logical relationship between the group of activities, behaviors and the body of the village. The purpose of this research is to know the features and principles of formation and different physical-spatial elements that form the type of rural housing in Pāqale village of Ramyan city and to extract its efficient elements in order to correctly understand the concepts and principles of housing organization in the study area. , to be able to record some of the characteristics of these elements and the reasons for their existence. In terms of methodology, the current research is descriptive and analytical research and it is a comparative field study. Data collection was done by two library and survey methods. In this way, some of the necessary information was first collected in the form of written documents and then through a survey. Many samples were collected from the field to Pāqale village, and some of them were classified after the first descriptive investigations. The general results of the research show that the most important structural characteristic and logical type of the native architecture of this village is the coordination of the texture and its formation based on the land, the organization of various spaces of rural housing according to the livelihood of the family, climatic factors and the socio-cultural status of the people. that without paying attention to any of the above, it will not be possible to form the texture and architecture of the village.
•   کلمات کلیدی به انگلیسی : village, rural housing, rural architecture, rural context, Pāqale village
•  صفحات : 1-20
•   دانلود فایل ( 1.47 MB )